Duże stare drzewa zajmują przez stulecia tę samą przestrzeń, modyfikując lokalne środowisko poprzez tworzenie ściółki i wydzielanie substancji chemicznych, co wpływa na wiele pokoleń młodych drzew. W efekcie układ przestrzenny zgrupowań drzew wokół nich odzwierciedla efekty złożonych interakcji zachodzących w przeszłości między drzewami, a także między drzewami, innymi organizmami i środowiskiem.
W naszej pracy, w obszarze ochrony ścisłej Białowieskiego Parku Narodowego, dokonaliśmy pomiarów odległości od drzewa centralnego 605 drzew skupionych wokół 114 pomnikowych drzew centralnych (55 dębów Quercus robur, 22 lip Tilia cordata, 21 klonów Acer platanoides, 20 świerków Picea abies oraz 26 grabów Carpinus betulus). Wszystkim drzewom pomierzyliśmy również średnice pni. Wykazaliśmy, że gatunek drzewa centralnego istotnie wpływał na zmieszanie drzew (mingling index), średnią odległość między drzewami oraz skład gatunkowy drzew sąsiednich. Duże drzewa są najczęściej otoczone drzewami innych gatunków, jednak lipy były najczęściej otoczone młodymi drzewami własnego gatunku. Młode lipy występowały często również wokół starych grabów. Otoczenie starych lip własnym odnowieniem wynika prawdopodobnie z tego, że zwykle wytwarzają one dużą liczbę odrostów z podstawy drzewa lub z korzeni w odległości do pięciu metrów od pnia macierzystego, które z czasem rozwijają się w młode drzewa ściśle otaczające drzewo macierzyste. W przypadku grabu, głęboki cień wytwarzany przez jego koronę nie tylko utrudnia rozwój bardziej światłolubnych gatunków w sąsiedztwie, ale przekłada się również na największą wśród badanych drzew odległość w której sąsiednie drzewa rosną w stosunku do drzewa centralnego. Odwrotnie do lipy i grabu, blisko 100% drzew centralnych dębu i klonu było otoczonych przez drzewa innych gatunków. Jest to z jednej strony wynik ogólnie niskiego sukcesu regeneracyjnym tych gatunków, spowodowanego najprawdopodobniej selektywnością żerową zwierząt kopytnych. Z drugiej strony, jest to prawdopodobnie efekt bardziej ażurowej korony tych drzew, a więc mniejszego ocienienia dna lasu przy ich pniu. Dlatego sąsiednie drzewa rosły wokół pomnikowych dębów, klonów i świerków istotnie bliżej niż wokół starych grabów. Zgodnie z oczekiwaniami średnia odległość między drzewem pomnikowym a drzewami sąsiednimi zwiększała się wraz ze wzrostem grubości pnia drzewa, co jest efektem dużych koron drzew o grubych pniach, które wytwarzają głęboki cień.
Nasze badania potwierdziły bardzo ważną rolę odgrywaną przez stare duże drzewa w kształtowaniu struktury przestrzennej lasu, co było wykazywane również we wcześniejszych publikacjach. Wykazaliśmy jednak również, że nie tylko rozmiary drzew, ale również ich tożsamość gatunkowa odgrywa w tym procesie istotną rolę.
Praca opublikowana w czasopiśmie Forests została przygotowana przez zespół BSG (Olga Cholewińska, Bogdan Jaroszewicz, Barbara Kusińska), we współpracy z Andrzejem Keczyńskim z Białowieskiego Parku Narodowego. W publikacji wykorzystano materiały zebrane przez Barbarę Kusińską do jej pracy licencjackiej. Całość pracy jest dostępna (Open Access) pod linkiem: https://www.mdpi.com/1999-4907/12/9/1162/pdf