Projekty
Strona głównaProjektyWpływ buchtowania dzika na dynamikę składu gatunkowego runa grądu

Wpływ buchtowania dzika na dynamikę składu gatunkowego runa grądu

Czas trwania projektu
1975 – obecnie
Koordynator projektu:
Prof. dr hab. Bogdan Jaroszewicz (2005-obecnie) Prof. dr hab. Janusz Bogdan Faliński (1975-2004)
Opis projektu

Żyzna postać grądu Tilio-Carpinetum stachyetosum jest najczęściej odwiedzanym przez dzika zbiorowiskiem leśnym Puszczy Białowieskiej. Dzik jest dużym, wszystkożernym zwierzęciem, sezonowo jest jednak głównie roślinożercą. Dzik penetruje wszystkie zbiorowiska leśne i nieleśne, jednak niektóre z nich cyklicznie preferuje ze względu na wyższą zasobność pokarmową. Ważną i odnawialną częścią zasobów pokarmowych w grądzie niskim są geofity wiosenne. Części podziemne geofitów spełniają, zarówno rolę organów zapasowych (bulwki, kłącza, cebulki), jak i rolę organów rozmnażania wegetatywnego. Dwa spośród 10 gatunków geofitów występujących w runie tego żyznego i wilgotnego lasu wyposażone są ponadto w organy zapasowe nadziemne (Ficaria verna i Dentaria bulbifera mają bulwki w kątach liści).

Metodyka badań terenowych polega na regularnej obserwacji skutków buchtowania w ciągu całego roku. Obserwacje polegają na kartowaniu co 20 dni zasięgu i intensywności (w skali 1-3) buchtowania na dwu stałych powierzchniach badawczych w rozległym płacie Tilio-Carpinetum stachyetosum. W tej części lasu już wcześniej (1959-1975) obserwowano intensywne buchtowanie dzika. Obie powierzchnie mają wielkość po 0,64 ha i są trwale podzielone na 100 kwadratów (8×8 = 64 m2).

Wśród wszystkich typów miejscowych zbiorowisk leśnych najczęściej i najintensywniej buchtowana jest najżyźniejsza i najwilgotniejsza postać lasu dębowo-grabowo-lipowego, Tilio-Carpinetum stachyetosum. Średnio w ciągu roku buchtowaniu podlega ok. 35% powierzchni. Badania ilościowe pozwoliły stwierdzić, że fragmenty runa buchtowane intensywniej przez dziki mają istotnie większy udział geofitów w ogólnej fitomasie: na wiosnę w części podziemnej i nadziemnej, w lecie, czyli po zniknięciu zielonych części geofitów – tylko w części podziemnej. Znaleziono także tego rodzaju zależności bezpośrednio u niektórych gatunków geofitów (Ranunculus ficaria, Anemone nemorosa, Corydalis solida). Stwierdzono stymulacyjny wpływ buchtowania dzika na rozmnażanie geofitów przez fragmentację bulwek, kłączy i cebulek. Wykonana później eksperymentalna fragmentacja organów podziemnych Ranunculus ficaria i Dentaria bulbifera i ich hodowla w ogrodzie doświadczalnym i w kuwetach w laboratorium przyniosła dowód o dużym znaczeniu tego zjawiska w rozmnażaniu wegetatywnym. Rozdzielenie zespołu bulwek u pierwszego gatunku i podział kłącza u drugiego gatunku umożliwiają przynajmniej 3-krotne powiększenie liczby osobników w ciągu roku, przy intensywnej konsumpcji części organów podziemnych.

Publikacje powstałe w ramach projektu

Sondej I., Kwiatkowska-Falińska A.J. 2017. Effects of wild boar (Sus scrofa L.) rooting on seedling emergence in Białowieża Forest. Polish Journal of Ecology 65: 380-389. DOI: 10.3161/15052249PJE2017.65.4.007

Bober J. 2003. Rozmnażanie geofitów leśnych w warunkach naturalnych i laboratoryjnych. Wiadomości Botaniczne 47, 3-4: 15-24.