Białowieska Stacja Geobotaniczna (BSG) jest jednostką naukową funkcjonującą w strukturach Wydziału Biologii Uniwersytetu Warszawskiego. Nasz zespół liczy sobie 9 etatowych pracowników oraz trzy doktorantki. To niewiele jak na olbrzymią liczbę projektów badawczych kontynuowanych często od lat 60. i 70. poprzedniego wieku, które w ostatnich kilkunastu latach zostały rozszerzone o tematykę z zakresu interakcji rośliny-zwierzęta i ekologii funkcjonalnej. Stałymi elementami uwzględnianymi w prowadzonych przez Stację badaniach pozostają również: wpływ ocieplenia klimatu na funkcjonowanie ekosystemów, inwazje biologiczne, usługi ekosystemowe a nawet urban ecology. W ostatniej dekadzie Stacja realizowała trzy projekty międzynarodowe: FunDivEUROPE (lata 2010-2014), KlimaVeg (2014-2017) oraz Dr. FOREST (2020-2023), które zaowocowały licznymi kontaktami międzynarodowymi i publikacjami w najbardziej prestiżowych czasopismach naukowych.
Nauczyciele akademiccy zatrudnieni w Stacji (prof. Bogdan Jaroszewicz i dr Patryk Czortek) prowadzą zajęcia dydaktyczne dla studentów Wydziału Biologii i Międzywydziałowych Studiów Ochrony Środowiska z przedmiotów Ochrona przyrody, Podstawy ekologii lasu naturalnego, Ekologia z ochroną środowiska, Dendrologia, Ekologia terenowa.
Zespół Stacji organizuje również corocznie otwarte Seminaria Geobotaniczne (we współpracy z Sekcją Geobotaniki o Ochrony Szaty Roślinnej PTB, Instytutem Botaniki PAN i Zakładem Ekologii Roślin i Ochrony Środowiska UAM), które są kontynuacją seminariów zainicjowanych w 1983 roku przez poprzedniego kierownika Stacji, prof. Janusza Bogdana Falińskiego. Rozszerzeniem działalności dydaktycznej są również: Białowieska Szkoła Statystyki, która ma ambicje stać się wydarzeniem cyklicznym i została już zorganizowana dwukrotnie: w roku 2018 i 2019 (we współpracy z Instytutem Dendrologii PAN w Kórniku) oraz Polsko-Szwajcarska Szkoła Letnia (współpraca z Zurich University of Applied Sciences), która miała się odbyć po raz pierwszy w sierpniu 2020 roku.
Stacja została utworzona w 1952 roku z inicjatywy prof. Władysława Matuszkiewicza, w celu podjęcia innowacyjnych jak na tamte czasy, długoterminowych badań nad rytmiką sezonową zbiorowisk leśnych. Od roku 1959 BSG zaczęła funkcjonować jako Stacja Botaniczna w Białowieży Instytutu Botaniki PAN w Krakowie. W 1959 roku w Stacji zatrudniony został jej długoletni kierownik – prof. Janusz Bogdan Faliński (wówczas jeszcze mgr), który rozpoczął rozwój wieloletnich programów badawczych. Najwcześniejszymi z nich były Dynamika roślinności i populacji roślinnych w krajobrazie naturalnym oraz Synantropizacja szaty roślinnej.
W 1962 roku BSG weszła w skład struktur Uniwersytetu Warszawskiego. Rok później prof. Faliński zainicjował kolejny długoterminowy program badawczy, kontynuowany po dziś dzień, obejmujący regularne obserwacje fenologiczne runa leśnego prowadzone co 10 dni, uzupełnione rejestracją fotograficzną. W Stacji prowadzono również badania nad mikroklimatem zbiorowisk leśnych: nad pokrywą śnieżną i zamarzaniem gruntu (Sokołowski 1962), nad ekologiczną rolą przymrozków (Matuszkiewicz 1977) i nad modyfikacją klimatu lokalnego przez drzewostany różnych zbiorowisk leśnych (Olszewski 1986).
Od 1963 roku BSG realizowała część prac Międzynarodowego Programu Biologicznego, w ramach którego zorganizowano kolejny nadal kontynuowany długoterminowy projekt: monitoring martwego drewna i rozwoju drzewostanu grądowego. W 1964 roku w Stacji powstała Pracownia Kartografii Roślinności, będąc pierwszą tego typu jednostką badawczą w Polsce oraz jednocześnie inicjując współpracę Stacji nad Mapą Potencjalnej Roślinności Naturalnej Polski.
W 1967 roku BSG uzyskała status zakładu naukowego na Wydziale Biologii UW. Z czasem badania naukowe objęły obiekty przyrodnicze w sąsiedztwie Puszczy Białowieskiej oraz inne kompleksy przyrodnicze Polski Północnowschodniej. Badania te obejmowały m. in. rolę gatunków dwupiennych (m.in. wierzb i jałowca) i kształtowanie się struktury płciowej ich populacji w procesach ekologicznych, dynamikę roślinności oraz biologiczne mechanizmy sukcesji wtórnej. W 1968 roku prof. Faliński, we współpracy z kilkoma ośrodkami badawczymi w kraju, zapoczątkował serię ogólnopolskich sympozjów Synantropizacja szaty roślinnej.
Nowe kierunki badawcze oraz szeroka współpraca z innymi instytucjami badawczymi zainspirowały prof. Falińskiego do utworzenia w 1972 roku redakcji wydawnictwa naukowego Phytocoenosis, na łamach którego publikowane były wyniki badań prowadzonych przez Stację i współpracujące jednostki naukowe, przeglądy fitosocjologiczne zbiorowisk leśnych Polski, mapy fitosocjologiczne i fitoekologiczne, atlasy geobotaniczne oraz materiały z sympozjów. Łącznie, od 1972 do 2005 roku ukazały się 64 zeszyty Phytocoenosis.
W 1974 roku wybudowano teraźniejszą siedzibę Stacji i zorganizowano przy niej ogród eksperymentalny, w którym nadal kontynuowane są długoterminowe badania nad inicjacją i przebiegiem sukcesji wtórnej na gruntach porolnych.
W 1986 roku prof. Faliński opublikował jedną z najbardziej znanych monografii naukowych powstałych w Stacji: Vegetation dynamics in temperate lowland primeval forests. Inne ważne monografie powstałe w BSG obejmują: syntezę badań nad biologią dwupiennych pionierskich gatunków drzewiastych (Faliński 1998), nad ekspansywnym zachowaniem się storczyków (Adamowski 1995) oraz Atlas obcych roślin drzewiastych Puszczy Białowieskiej (Adamowski 2002). W Stacji powstało również sześć podręczników akademickich: Kartografia Geobotaniczna (Faliński 1990-1991; 3 tomy), Populacje roślin i zwierząt (Andrzejewski i Falińska red. 1986), Osobnik, populacja, fitocenoza (Falińska 1990), Ekologia roślin (Falińska 1996, 1997), Przewodnik do długoterminowych badań ekologicznych (Faliński 2001) i Przewodnik do badań biologii populacji roślin (Falińska 2002). W 2000 roku zostaje wydany pierwszy podręcznik z serii Vademecum Geobotanicum, której inicjatorem i redaktorem był prof. Faliński. Do roku 2005 zostało wydanych 5 tomów. Międzynarodowa aktywność i dorobek naukowy prof. Falińskiego zostały docenione przez Uniwersytet Camerino (Włochy), którego społeczność uhonorowała go w roku 1995 zaszczytnym tytułem doctor honoris causa.
